"Όσα οι γονείς ρωτούν" της Σαλούστρου Ρομίνας

Μεταμορφώσεις γονέων. Αναφορά στο βιβλίο «όσα οι γονείς ρωτούν» της Σαλούστρου Ρομίνας

Οι γονείς σήμερα έχουν ανάγκη να ενημερώνονται περισσότερο από ποτέ άλλοτε για το γονικό τους ρόλο, καθώς όπως έχει αναφέρει ο παιδοψυχίατρος Δημήτρης Καραγιάννης, ζούμε τις καλύτερες εποχές αναφορικά με τη διερεύνηση των ανθρωπίνων σχέσεων. Οι άνθρωποι ποτέ άλλοτε δεν μελετούσαν τόσο για τις διαπροσωπικές σχέσεις, δεν είχαν στη διάθεσή τους τόση γνώση και τόσους διαθέσιμους ειδικούς ψυχικής υγείας.

Έχει μεγάλη αξία να ενημερώνονται οι γονείς, γιατί έτσι αντιλαμβάνονται πως η συγκρότηση της προσωπικότητας και της προσωπικής τους ζωής, αποτελεί το φωτοδότη της συναισθηματικής ακτινοβολίας του παιδιού τους (Νεοφύτου, 2017).

Η συνεχής αναζήτηση πληροφοριών αποκαλύπτει την αγωνία των γονέων να ανταπεξέλθουν στο ρόλο τους. Όμως μέσα σε αυτή την αναγκαία και σπουδαία διαδικασία ενημέρωσης και απόκτησης γνώσης των γονέων, υπάρχει κίνδυνος να χάσουν οι ίδιοι την εμπιστοσύνη στον εαυτό και τις συνθήκες τους, με αποτέλεσμα να προσπερνούν ανεπεξέργαστα τη σημαντικότητα της εσωτερικής διεργασίας τους και να παραδίνονται στα πρόχειρα καθολικά και σύντομα tips συμπεριφοράς. Αυτό αναδύει την παθολογία της κοινωνίας μας να αναζητά μανιωδώς λύσεις και αντιτίθεται στο ρητό “the way out is through” του Robert Forst.

Διαβάζοντας το βιβλίο «όσα οι γονείς ρωτούν» της Ψυχολόγου, Ψυχοθεραπεύτριας και Συγγραφέως Σαλούστρου Ρομίνας, μέσα από τις στοχευμένες και πλούσιες ερωτήσεις των γονέων συναντιέται κανείς με τη γονική του ταυτότητα, με τις δικές του εμπειρίες, όμορφες και απαιτητικές ταυτόχρονα.  Συναντά τη “δυναμική” μεταμόρφωση των γονέων, μια συνεχόμενη και αναγκαία διαδικασία, για να ανταπεξέλθουν στο γονικό τους ρόλο και να χτίσουν το δικό τους μοναδικό νόημα σε κάθε δύσκολη ή μοναχική στιγμή της γονικότητας.

Η συγγραφέας στο συγκεκριμένο βιβλίο, απαντά με επίκεντρο τη συνεργατική και οικογενειοκεντρική προσέγγιση. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αποτυπώνει πραγματικές ερωτήσεις γονέων και διαφωτιστικές απαντήσεις της συγγραφέως. 

Η ίδια, μέσα από τις απαντήσεις στα ερωτήματα των γονέων,  θέτει σε προτεραιότητα το οικογενειακό όφελος και προσπαθεί να διεγείρει την κατασκευή ενός νοήματος γύρω από την αντιξοότητα που αντιμετωπίζει η κάθε οικογένεια. Δε χτίζει πάνω σε παθολογικές και αδιέξοδες παιδικές ή ατομικές συμπεριφορές. Προτείνει τρόπους προσαρμογής όλης της οικογένειας, εστιάζει στον τρόπο συνύπαρξης όλων των μελών της. 

Οι γονείς συνήθως ρωτούν για να στηρίξουν τα παιδία τους να αλλάξουν τα ίδια, αλλά η συγγραφέας ανεβάζοντας τον πήχη της αποτελεσματικότητας, καλεί τους γονείς να μετακινηθούν οι ίδιοι, ώστε να μπορέσουν να στηρίξουν τη δική τους αλλαγή και να επιτρέψουν και εκείνη των παιδιών τους. Φωτίζει τις δυνατότητες  των γονέων, υπενθυμίζοντάς τους πως όταν λαμβάνουν ευθύνη που αναλογεί, είναι πιο κοντά στην αυτοαποτελεσματικότητα και την απελευθέρωση τους. Δίνει έμφαση στη δυνατότητα να αποφασίζουν, μέσα από θέσεις στις οποίες αισθάνονται καλά και επαρκείς, ως άτομα, γονείς ή ζευγάρι.  

Το βιβλίο είναι ευανάγνωστο, αποτυπώνονται απλοί και καθημερινοί προβληματισμοί των γονέων, ενώ τα κεφάλαιά του κατηγοριοποιούν ευχάριστα και ξεκάθαρα τις θεματικές των ερωτοαπαντήσεων, όπως: Ύπνος και σίτιση, Αναπτυξιακά θέματα, Συμπεριφορές, Άγχος, Σχέσεις, Κοινωνικές σχέσεις, Γεγονότα ζωής.

Ο ρόλος της συγγραφέως είναι πολύ απαιτητικός, καθώς προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε καίριες ανησυχίες και να μεταδώσει επιστημονικές πληροφορίες προσαρμοσμένες σε κάθε περίπτωση, χωρίς να υπάρχουν εγκατεστημένες θεραπευτικές σχέσεις, χωρίς να γνωρίζει προσωπικά και θεραπευτικά τους ανθρώπους.

Αυτό επισημαίνεται καθώς οι γονείς για να εκτιμήσουν, να ακούσουν και να δράσουν με βάση τους ειδικούς: χρειάζεται πρώτα να μας έχουν αμφισβητήσει, να μας έχουν εμπιστευτεί, να τους έχουμε φροντίσει και μετά να τους έχουμε ακούσει με όλο μας το είναι ως ειδικοί. Οπότε μπορούμε να καταλάβουμε πόσο απαιτητικές είναι αυτές οι ερωτοαπαντήσεις για όλα τα μέρη (γονείς και ειδικούς).

Η συγγραφέας δεν εξαντλεί τα θέματα, αλλά δίνει έμφαση στη μοναδικότητα των ατομικών ή οικογενειακών ιστοριών. Τείνει να αυξάνει τις επιλογές φροντίδας, την αυτοπεποίθηση των γονέων, τη διαχείριση γονικού άγχους, τη λήψη αποφάσεων για περαιτέρω αναζήτηση υποστήριξης της οικογένειας. Οι ερωτήσεις είναι εστιασμένες στο “how - to” δηλαδή στο “πώς”, ενώ η συγγραφέας δίνει έμφαση στο «ποιος» και στο «πότε», αναδεικνύοντας τη ανθρώπινη ατομική και οικογενειακή ιδιαιτερότητα.

Σε έρευνα της Αμερικής,  γονείς με παιδιά κάτω των 12 ετών μίλησαν για το πόσο δύσκολη, απαιτητική και περίπλοκη περίοδος είναι η ανατροφή των παιδιών τους (Patersen, 2023). Οι γονείς συνήθως προτιμούν σύντομες πηγές πληροφοριών, ενώ η συγγραφέας, οραματίζεται τον ποιοτικό χρόνο γονέων και παιδιών ως σύμμαχο στη λύση του προβλήματος. Δίνει έμφαση στη μοναδικότητα, αποφεύγοντας να δώσει σύνθετα ηλικιακά πακέτα πληροφοριών.  Δεν μπορούμε άλλωστε να συνθέτουμε τέτοια πακέτα, γιατί έτσι καταργούμε τις μοναδικές εμπειρίες των ανθρώπων και διαγράφουμε τη διάσταση του χρόνου που εμπεριέχουν τα κρίσιμα γεγονότα (δηλαδή τι έχει γίνει πριν και μετά). Επίσης υπάρχουν ασυμφωνίες σε επιστημονικά ευρήματα αναφορικά με πακέτα ηλικιακών λύσεων και ασυμφωνίες μεταξύ των επιλογών και επιθυμιών κάθε οικογένειας.

Η μεταμόρφωση των γονέων ως εμπειρία ψυχικής εξέλιξης.

Πολλοί γονείς που μεγαλώνουν παιδιά, αναφέρουν πως η γονική εμπειρία τους έχει μεταμορφώσει, οδηγώντας τους να αλλάξουν δραστικά τις προτεραιότητές τους (Δανιηλίδη, 2018). Η γονική εμπειρία συνοδεύεται από πολύ άγχος το οποίο είναι φυσιολογικό για να ανταποκρίνεται ο γονέας, όλο κι περισσότερο στα νέα δεδομένα της συνεχόμενης ανάπτυξης των παιδιών του. Άλλωστε, κανένας άνθρωπος δεν παραμένει ίδιος μετά από σημαντικές εμπειρίες άγχους και κρίσιμα γεγονότα. Το γονικό άγχος διαταράσσει την ισορροπία, άρα ο στόχος για την εξάλειψή του είναι η επιστροφή σε ένα προηγούμενο στάδιο ισορροπίας Η επιστροφή αυτή είναι ανέφικτη, οπότε η προσαρμογή απαιτεί δραστική και ισχυρή αλλαγή, που έχει ως αποτέλεσμα τη μεταμόρφωση των ατόμων (Aldwin, 1994. Δανιηλίδη, 2018).

Ερευνητές που συνομίλησαν με γονείς τόνισαν 3 κατηγορίες μεταμόρφωσης: 

• προσωπική μεταμόρφωση (αλλαγή αντίληψης της προσωπικής ταυτότητας)
• μεταμόρφωση στις διαπροσωπικές σχέσεις (αλλαγή τρόπου συσχέτισης με τους άλλους)
• μεταμόρφωση στην ιεραρχία των προτιμήσεων (αλλάζει το τί είναι σημαντικό) (Scorgie, Sobsey & Wilgosh, 2004. Δανιηλίδη, 2018).

Τη μεταμόρφωση των γονέων υποστηρίζουν θετικά:

Η ευελιξία: να εξερευνούμε νέες επιλογές.

Η σύνδεση: η αμοιβαία υποστήριξη, η ενεργητική ακρόαση, και η δέσμευση από όλα τα μέλη της οικογένειας.

Οι κοινωνικο-οικονομικές πηγές βοήθειας: διεκδίκηση ευέλικτων ωραρίων εργασίας, κοινωνικά δίκτυα - σχέσεις.

Η ποιοτική επικοινωνία: ακούω και ακούγομαι.

Η σαφήνεια: ποιό είναι το πρόβλημα και ο διαχωρισμός του από τις αφορμές.

Οι δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων (Walsh, 2003. Δανιηλίδη, 2018).

Ο ρόλος του Σχολείου στην ανθεκτικότητα της οικογένειας. 

Χρειαζόμαστε ένα σχολείο που νοιάζεται και φροντίζει αδιαπραγμάτευτα. Ένα τέτοιο σχολείο νοιάζεται για τη μόρφωση, την κοινωνικοποίηση και την ανθεκτικότητα όλων των μελών του ανεξαιρέτως. Διατηρεί διαδρόμους επικοινωνίας με την οικογένεια. Δεν γνωρίζουμε την οικογένεια τυχαία, αλλά προσκαλώντας την στο σχολικό χώρο για γνωριμία και δημιουργία. Εν ολίγοις το σχολείο έχει να προωθεί τη γονική εμπλοκή και να τη στηρίζει πάντοτε. Σε αυτό έχουν ευθύνη όλα τα μέρη, οικογένεια και σχολείο. 

Η γέννηση ενός παιδιού επηρεάζει τις πεποιθήσεις μας σχετικά με το πόσο άτρωτοι ή άξιοι είμαστε,  καθώς και τις πεποιθήσεις για τον κόσμο ως προβλέψιμο και φιλάνθρωπο. Ο κόσμος μας γίνεται περισσότερο μη προβλέψιμος και απαιτείται η συμφιλίωση με την αγωνία. Επομένως ο γονικός ρόλος αλλάζει  το νόημα για τη ζωή. Καθώς το νόημα αλλάζει, θα περάσουμε από την καταστροφή του προηγούμενου για να χτίσουμε το νέο, στον ενδιάμεσο χώρο μπορεί να υπάρξει απεπλισία.  Εκείνη τη στιγμή αξιοποιούμε την αντιξοότητα που βιώνουμε, για να δημιουργήσουμε το νέο νόημα μέσα στην αντιξοότητα, για να σωθούμε από αυτή.  Άρα θα δημιουργηθεί μια νέα κοσμοθεωρία,  η οποία προστατεύει την αυτοαξία, και είναι συμφυλιωμένη με την έλλειψη ελέγχου (Δανιηλίδη, 2018).

Κλείνοντας, το βιβλίο αυτό συμβάλλει σε σπουδαίες διεργασίες των γονέων, αλλά και των επιστημόνων ψυχικής υγείας. Εμπειρίες αγωνίας και απώλειας ομαλοποιούνται, δίνοντας έμφαση στο φυσικό ανθρώπινο άγχος και την έλλειψη ελέγχου που ενέχει ο γονικός ρόλος και όχι στα παθολογικά αδιέξοδα αυτού. Η προσφορά του βιβλίου είναι σημαντική στην επιστημονική κοινότητα γιατί εμπνέει νέες επιστημονικές τοποθετήσεις και θεραπευτικές παρεμβάσεις για το μέλλον!

Μαντζάνα Φωτεινή

Ψυχολόγος BSc

Σχολική Ψυχολόγος MSc

Βιβλιογραφία

Aldwin, C. M. (1994). Stress, coping, and development: An integrative perspective.

Δανιηλίδη, Ε. (2018). Η ψυχική ανθεκτικότητα, το νόημα ζωής και τα θετικά συναισθήματα σε γονείς παιδιών τυπικής και μη τυπικής ανάπτυξης. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Νεοφύτου, Κ. (2017). Η σύγχρονη ψυχολογία γυρνάει την πλάτη στον Αριστοτέλη. Ανακτήθηκε από: https://www.politis.com.cy/apopseis/analyseis/216146/i-sygchroni-psychologia-gyrnaei-tin-plati-ston-aristoteli

Ptersen, A. H. (2023).The anxious style of American parenting. Retrieved from: https://annehelen.substack.com/p/the-anxious-style-of-american-parenting

Scorgie, K., Wilgosh, L., & Sobsey, D. (2004). The Experience of Transformation in

Parents of Children with Disabilities: Theoretical Considerations. Developmental

Disabilities Bulletin, 32(1), 84-110.

Walsh, F. (2003). Family Resilience: A Framework for Clinical Practice. Family Process, 42(1), 1–18. doi:10.1111/j.1545-5300.2003.00001.x

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Clarke-Stewart, K. A. (1978). And Daddy makes three: The father's impact on mother and young child. Child Development, 49(2), 466–478. https://doi.org/10.2307/1128712